هفته نامه آیینه یزد

آقای انصاری!
مسلمانان از گنبد و بارگاه شفا طلب نمی‌کنند

عده‌ای از مفسرین ذیل آیات 21 تا 24 سوره کهف آورده‌اند «ساختن معبد به احترام قبور بزرگان دین نه تنها حرام نیست – آنچنان که وهابیها می‌پندارند - بلکه کار خوب و شایسته‌ای است. اصولا بناهای یاد بود که خاطره افراد برجسته و با شخصیت را زنده نگه می‌دارد همیشه در میان مردم جهان بوده و هست و یک نوع قدردانی از گذشتگان و تشویق برای آیندگان در آن کار نهفته است. اسلام نه تنها از این کار نهی نکرده بلکه آن را مجاز شمرده است. وجود این گونه بناها یک سند تاریخی بر وجود این شخصیت‌ها و برنامه و تاریخشان است به همین دلیل پیامبران و شخصیت‌هایی که قبر آن‌ها متروک مانده، تاریخ آنها نیز مورد استفهام قرار گرفته است. این نیز واضح است که این گونه بناها کمترین منافاتی با مسئله توحید و اختصاص پرستش به «الله» ندارد زیرا احترام، مطلبی است و عبادت و پرستش مطلبی دیگر» 1
بنابراین احداث آرامگاه بر روی قبور بزرگان دین به ویژه برای مرجع عالیقدر و رهبر عظیم‌الشان مذهبی و سیاسی امام خمینی(ره) بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران و درکنار آن فراهم نمودن امکاناتی که زائران حرم در آسایش و رفاه باشند اقدامی ارزشمند، ممدوح و پسندیده است. 
اخیراً درباره ساخت حرم امام (ره) اظهارنظرهای متفاوتی در بعضی از رسانه‌ها منتشر گردیده که در آغاز جهت اطلاع خوانندگان آیینه یزد بخشی از مصاحبه رئیس و قائم مقام موسسه حفظ و نشر آثار امام (ره) و بعضی از موافقان و مخالفان تزئینات و هزینه‌های آن پروژه درج می‌گردد.
محمدعلی انصاری رییس موسسه حفظ و نشر آثار امام خمینی(ره) می‌گوید:«امام یک رهبر بزرگ مذهبی سیاسی بود و مردم حتی از امام شفا می‌خواهند. بنابراین نمی‌توان حرم امام را با مقبره یا بنای یاد بود مهاتما گاندی مقایسه کرد و انتظار داشت تنها یک پارک بزرگ و فضای سبز وسیع بسازیم و قبر را با یک سنگ در وسط آن قرار دهیم.»2
حمید انصاری قائم مقام موسسه حفظ و نشر آثار امام خمینی(ره) در خصوص محل تامین بودجه ساخت و ساز حرم بنیان گذار کبیر انقلاب اسلامی، عنوان کرد:«محل تامین هزینه‌های ساخت حرم امام خمینی(ره) کمک‌های مردمی، نذورات، دولت، مجلس و حرکت هایی بود که مسئولین حرم انجام دادند. در این مسیر همه کمک کردند تا این بنا شکل گرفته و تداوم یابد... حرم هر چه مجلل تر باشد نشانه عشق به امام(ره) است»3
پرویز کرمی مشاور علمی و فن آوری رییس جمهور اظهار داشت: «شبکه‌های اجتماعی به هر حال بخشی از فضای رسانه‌ای به حساب می‌آید اما پیش از آنکه اخبار آنها از صحت و درستی برخوردار باشد برگرفته از شایعات بزرگ نمایی است. رئیس هیئت مدیره انجمن فعالان روابط عمومی ایران ادامه داد: البته ما باید شخصیت ساده زیست امام را و زی طلبگی و توجه ایشان به مستضعفان و پابرهنگان را به درستی تبیین و ترویج کنیم. امام در زمان حیات مبارک شان نه تنها اجازه ترمیم ساده و سفیدکاری حسینیه جماران را نمی‌دادند، بلکه در زمینه مسائل شخصی و حکومتی برابر آنچه که از زندگی شخصی ایشان و رفتار حکومتی ایشان به جامعه منتقل شده کمال ساده زیستی و امساک را داشتند، به طوری که وزیر امور خارجه وقت دومین ابر قدرت دنیا یعنی شوروی سابق در مواجهه با منزل و محل ملاقات امام، از سادگی آن به شدت تحت تأثیر قرار گرفته بود.»4
مسیح مهاجری مدیر مسئول روزنامه جمهوری اسلامی نیز در یادداشتی به توصیف تزیینات جدید پرداخت و نوشت:« فضای بسیار وسیع، سقف و پایه‌های بسیار مستحکم و دیوارهای ضخیم بتونی اطراف، چنان توجه مرا به خود جلب کرده بودند که نتوانستم با حال عادی همیشگی مشغول زیارت شوم و بدون آنکه بفهمم چه کرده‌ام از همان مسیر برگشتم و غرق در این تفکر شدم که آیا امام خمینی با این هزینه کردن برای مقبره خود موافق است؟ در مسیر رفت، به هتل، تالارها،‌پاساژها، فروشگاه‌ها، گلدسته‌ها، گنبدهای کوچک و بزرگ و سایر ساخت و سازهای پرزرق و برق که در مجموعه‌ای با عنوان حرم امام خمینی ساخته شده‌اند خیره شده بودم و بدون آنکه ذره‌ای تردید کنم آنها را وصله‌های ناچسبی برای حرم امام خمینی یافته بودم.
اما هنگامی که آن تونل و آن فضای وسیع و پرهزینه زیرزمین را دیدم، غربتی وصف‌ناشدنی برای امام خمینی احساس کردم که تا آن روز، احساس نکرده بودم. در مسیر بازگشت، تا زمانی که به خانه رسیدم، نتوانستم خود را از سئوالی که با آن درگیر شده بودم رها کنم...» 5
سردار رمضان شریف مسئول روابط عمومی کل سپاه پاسداران با اشاره به فضاسازی‌های رسانه‌ای پیرامون بازسازی حرم مطهر حضرت امام (ره) اعلام نمود: «طی چند روز اخیر شاهد برخی واکنش‌ها نسبت به بازسازی حرم مطهر حضرت امام (ره) در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی بودیم، هر چند پیشنهادات و انتقادات مطرح شده پیرامون این موضوع از سر دلسوزی است اما باید با هوشمندی مراقبت کرد تا خدای ناکرده به نوعی عمل نشود که موجبات سوء استفاده دشمنان امام و انقلاب فراهم آید.»6
نگارنده این سطور بر اساس مدارک و شواهد و سوابقی که به شرح زیر خواهد آمد در مورد تزئینات آرامگاه آن بزرگ مرد تاریخ به ویژه بخشی از آن که از بیت‌المال بوده است نظر دیگر منتقدان را دارد و با وضعیت موجود موافق با این گونه هزینه‌های گزاف نمی‌باشد.
همانگونه که در یکی از شماره‌های قبل در این ستون با عنایت به وجود مساجد عظیم و بزرگ در مرکز یزد با ساخت مصلای جدید در دارالعباده موافق نبوده و هنوز هم با دلایل مندرج در سر مقاله شماره 297 آیینه یزد بر این نظریه باقی می‌باشد.
چون اعلام گردیده بخشی از هزینه‌ها از سوی دولت، مجلس و نهادهای تبلیغاتی و انقلابی تامین شده است لذا رسیدگی به زندگی پا برهنگان و مستضعفان مورد عنایت امام راحل (ره)، فرزندان بی‌سرپرست یا بدسرپرست، خانواده‌های زندانیان، مقاوم سازی و تجهیز مدارسی که از امکانات اولیه محروم هستند و حل مشکلات کارتن خواب‌ها، بی پناهان و حاشیه نشینان، فراهم نمودن حداقل امکانات رفاهی و بهداشتی برای آنان و دهها مورد از این قبیل امور به طور قطع در اولویت قرار دارد.
حضرت امام (ره) در پاسخ به نامه مقام معظم رهبری حضرت آیت ا... خامنه‌ای و آیت ا... اکبر هاشمی رفسنجانی درباره احداث مصلای تهران مرقوم می‌فرمایند.«باسمه تعالی - با حفظ جهات شرعی در مورد زمین مذکور با پیشنهاد حجتی الاسلام، آقایان: خامنه‌ای و هاشمی، موافقت می‌شود ان‌شاءاللّه در کنار ساختن مصلای تهران، در ساختن بینش کفر ستیزی مسلمانان موفق باشید. ضمنا سادگی مصلا باید یادآور سادگی محل عبادت مسلمانان صدر اسلام باشد و شدیدا از زرق و برق ساختمان‌های مساجد اسلام امریکایی جلوگیری شود. خداوند تمامی دست‌اندرکاران برپا کننده مساجداللّه را تایید فرماید.23/8/67» 7
امام(ره) روز 15 اسفندماه 1357 خطاب به علما و روحانیون حوزه علمیه قم می‌فرماید: «الآن وزارتخانه‌ها این را می‌گویم که به دولت برسد- نباید این تزیینات فوق‌العاده‌ای که صرف شده است در اینجا و آنجا باز محفوظ باشد. اینها را بگذارید در بانک‌ها، بگذارید در[خزانه] برای ملت خرج بکنید. ملت عدالت می‌خواهد، اتاق بزرگ نمی‌خواهد. ملت وزارتخانه می‌خواهد، وزارتخانه اسلامی، نه آن وزارتخانه کاخ دادگستری، کاخ نخست‌وزیری، کاخ وزارتِ مالی، هی کاخ! کاخ مال ملت است. این تزییناتی که الآن در این کاخ‌ها موجود است، علاوه بر اینکه بسیاری‌اش یا بعضی‌اش از محرّمات است و حتماً باید دولت توجه کند به آن، دولتی که می‌گوید دولت اسلامی است و هستند نباید تحت تأثیر واقع بشود... می‌ترسند که مبادا یک وقت میهمانی از اجانب بیاید در کاخ دادگستری یا در کاخ نخست‌وزیری و آنجا ببیند که یک [محیط] محقری است؛ باید حتماً به فرم غرب باشد؟!
آن وقتی که نَفْس شما قوی شد و اعتنا نکردید، اعتنا به این زخارف نکردید، آن وقت است که از شما حساب می‌برند….دولت‌ها بفهمند که قدرت به این نیست که ظرف طلا باشد و ظرف نقره باشد، قدرت به این نیست که پرده‌‌های کذا باشد، بزرگی و عظمت به این نیست که پرده‌های کذا باشد و مبل‌های کذا باشد از مال این ملت ضعیف! خود ملت توی این غارها زندگی بکند و شما در کاخ‌های دادگستری و در کاخ‌های نخست‌وزیری؟! تعدیل کنید خودتان را؛ اگر از خودتان شروع نکنید نمی‌توانید اصلاح کنید. وزارتخانه‌ها را اصلاح کنید.»8
امام رحمه‌ا... علیه به مرحوم آیت ا... مشکینی و فخرالدین حجازی تذکر دادند تا از بیان سخنان مبالغه آمیز در مورد ایشان خودداری نمایند ضمناً از قول «حاج عیسی» خدمتگزار امام (ره) نیز نقل گردیده است: «بعضی‌ وقت‌ها پیش می‌آمد که امام روزی دو بار ملاقات داشتند. یک روز خیلی عجیب بود. بس که مردم گفته بودند «روح منی خمینی، جان منی خمینی»؛ امام از آن بالایی که در حسینیه نشسته بودند آمدند پایین و یک گوشه‌ای چنان مظلومانه نشستند و گفتند:«این حرف‌ها را نزنید. می‌ترسم باورم بشود». خیلی این حرف عجیب بود.....صبحانه ایشان همان چیزی را می‌خوردند که ما می‌خوردیم. همان شیر یا چایی. ظهر هم مقداری گوشت بار می‌کردند و آبش را می‌خوردند......شب‌ها هم غذای حاضری می‌خورد مثل نون پنیر و انگور یا نون و پنیر و خربزه. امام تجملاتی نبودند که در خانه‌شان بریز و بپاش باشد...... امام هیچ‌گاه من را دعوا نکردند. امام می‌گفت خدایا من را با حاج عیسی محشور کن. چنین آدمی با تواضعی چطور ممکن بود من را دعوا کند. حتی امام چایی خودش را خودش درست می‌کرد اما وقتی میهمان برای ایشان می‌آمد؛ من برای آنها چایی می‌بردم»9
اساساً ‌پیروان مکتب اهل بیت بر این باورند که قبور مطهر انبیای خداوند و اولیای ایشان و ائمه معصومین(ع) حرم‌های امن الهی و محل نزول رحمت پروردگار و بلند شدن نام و یاد خداوند و ذکر تسبیح و مناجات و دعا و طلب نیاز بندگان خداست. مراقد بزرگان و اولیای دین و امام زادگان و بزرگان علما و سادات از فرزندان امامان معصوم نیز در این شمارند و زایران این مراقد و قبور نوعاً به هنگام زیارت، حاجات و نیازهای خود را مطرح می‌کنند و از پروردگار متعال می‌خواهند به برکت آن ذوات مقدس ومعظم دعایشان مستجاب شود و حاجتشان بر آورده گردد. در روایات آمده است که بر مزار والدین نیز پس از دعا برای مغفرت آنان طلب حاجت کنید که مستجاب است. قدر مسلم امام راحل عظیم الشان نیز از بندگان شایسته پروردگار است واین که گفته شده حتی بعضی شفای بیماران را در جوار مرقدشان از خدا می‌خواهند نکته‌ای به حق و بجاست. اما این مساله هیچ ارتباطی به تزیین و آراستن و مطلا کردن و رقم‌های هزینه‌ای سنگین صرف زیبا سازی و درهای آراسته به طلا و نقره و سنگ‌های قیمتی پرهزینه و نقش‌های اسلیمی و سقف‌های مقرنس و امثال آن ندارد.
مرقد امام بزرگوار اگر صورت خاکی اولیه را هم دارا باشد زیارتگاه شیفتگان وعارفان و محل دعا و مناجات و راز و نیاز با خداوند خواهد بود. بی تردید محلی در شأن زایران و مکان مناسب استراحت و حضور اجتماعات در مناسبت‌های مختلف با تهویه مطبوع و فضای قابل استفاده از ضروریات آن جایگاه با عظمت است اما پرداختن به مسایلی که هیچ ارتباطی با نیازهای ضروری ندارد از جمله مصادیق اسراف و زیاده روی می‌باشد.

مدیرمسئول

پی نوشت‌ها:
1- «تفسیر نمونه»، جلد 12، صفحه 388
2- عصر ایران، 12/3/94
3- شبکه اطلاع رسانی دانا، 11/3/94
4- سایت جماران، 13/3/94
5- سایت نظر نیوز، 10/3/94
6- خبرگزاری مهر، 11/3/94
7- «صحیفه امام خمینی(ره)»، جلد 21، صفحه 189-188
8- همان، جلد6، صفحات 328 و 329 و 330
9- خبرگزاری تسنیم، 14/3/94